Typografia to uderzenie, forma, kształt, konstrukcja Szczuka, Strzemiński, Berlewi, Hiller, czyli polska awangarda artystyczna w projektowaniu graficznym druków pierwszej połowy XX wieku w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.16.4Słowa kluczowe:
Avant-garde; Polish art of the 20th century; design; editing; history of book; European cultureAbstrakt
The aim of the article is to analyse the selected examples of avant-garde books and to present the means of graphical expression in the design concepts of the most important creators of the Polish graphics art if the 20th century. It is also important to point out the element of the cultural interpretation of the phenomena from the borderline of arts, literature and artistic performance connected with the context of time, space and breaking the social barriers. The art of avant-garde has presented a book as an object of social use and anthropologically adapted to a man. Artists such as Mieczysław Szczuka, Teresa Żarnowerówna, Henryk Berlewi, Władysław Strzemiński, Karol Hiller had in an original way composed the space of artistic communicates, the internal space of literature and dynamized the canons of typography.
Bibliografia
Aleksander Rodczenko, Rewolucja w fotografii. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, maj - sierpień 2012 / [red. prowadzący A. Kowalczyk, przekł. z jęz. ros. O. Aleksejczuk]., Kraków 2012.
Chrzanowska- Pieńkos J., Pieńkos A., Leksykon sztuki polskiej XX wieku. Sztuki plastyczne, Poznań 1996, s. 145-146.
Co to jest konstruktywizm, „Blok” 6-7, s.1
Forssman F. , Jak projektuję książki, przeł. P. Piszczatowski. Kraków 2018;
Gazda G. , Awangarda, w: Encyklopedia Kultury Polskiej. Od awangardy do postmodernizmu, red. G. Dziamski, Warszawa 1996, s. 23.
Hochuli J. , Detal w typografii: litery, światła międzyliterowe, wyrazy, odstępy międzywyrazowe, wiersze, interlinia, łamy, przeł. Agnieszka Buk, wyd. 2, Kraków 2018;
Hochuli J. , Detal w typografii: litery, światła międzyliterowe, wyrazy, odstępy międzywyrazowe, wiersze, interlinia, łamy, przeł. Agnieszka Buk, wyd. 2, Kraków 2018;
Houston H. , Ciemne typki. Sekretne życie znaków typograficznych, przeł. M. Komorowska, Kraków 2015.;
Houston H., Książka: najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, przeł. P. Lipszyc, Kraków;
Jasieński B., Stern A., Ziemia na lewo, Warszawa 1924
Karol Hiller (1891–1939). Nowe widzenie. Malarstwo, heliografika, rysunek, grafika, red. M. Bauer, J. Ojrzyński [katalog wystawy], Łódź 2002, s. 310.Karol Hiller (1891–1939). Nowe widzenie..., s. 310.
Kwiatkowski J. , Świat poetycki Juliana Przybosia, Warszawa 1972, s.107.
Ladorucki J. , W stronę dynamiki książki. Multimedialne aspekty typografi i futurystycznej w Polsce międzywojennej, [w:] Książka i technologie, red. D. Kuźmina, M. Ochmański, Warszawa 2016, s. 109-122
Ladorucki J. , Przestrzeń komunikatu artystycznego w XX-wiecznej książce poetyckiej [w:] Przestrzeń informacyjna książki, red. J. Konieczna, S. Kurek-Kokocińska, H. Tadeusiewicz, Łódź 2009, s. 305-317
Lentjes E., Hoeks H., Triumf typografii. Kultura, komunikacja, nowe media, przeł. M. Komorowska. Kraków 2017;
Lewandowska B. , U źródeł grafiki funkcjonalnej w Polsce, [w:] Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce, red. J. Starzyński, Warszawa 1966., s.243;
Lista G. , Futuryzm, przeł. E . Grządek, Warszawa 2002
Listy Władysława Strzemińskiego do Juliana Przybosia z lat 1929-1933. Do druku przygotował A. Turowski, „Rocznik Historii Sztuki”, 1973, t. IX, s. 251.
Ławrientiew A. , Aleksander Rodczenko: początek fotografii awangardowej w Rosji, [w:] Aleksander Rodczenko, Rewolucja…, s. 205.
Maszyna do komunikacji : wokół awangardowej idei nowej typografii, red. P/ Kurc-Maj, D. Muzyczuk, Łódź 2015;
Muzeum Sztuki w Łodzi. Monografia. T. 1, red. A. Jach, K. Słoboda, J. Sokołowska, M., T. 2., red. D. Muzyczuk, M. Ziółkowska, tłumaczenia K. Kościuczuk, Ł. Mojsak, Łódź 2015;
Napierski S., U Poetów, „Wiadomości Literackie” 1931, nr 34, s. 3.
Naylor G. , Bauhaus, przeł. E. M. Biegańska. Warszawa 1977, s.124
Papież awangardy. Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Polsce, Europie [teksty Andrzej Turowski; redakcja tekstów polskich Maja Porajska-Hałka; redakcja tekstów hiszpańskich Inés Ruíz Artola; przekłady z języka hiszpańskiego Katarzyna Górna, red. prowadząca Małgorzata Piekutowa ; współpraca redakcyjna Agnieszka Otroszczenko ]. Warszawa 2015;
Peiper T. , Miasto, masa, maszyna., „Zwrotnica” 1922, nr 2, s. 27-28.
Przyboś J., Strzemiński i Witkacy, w: .Tenże, Linia i gwar,T.1, Kraków 1959, s.146.
Rypson P. , , Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919-1949, s. 158-161;
Rypson P. , Czerwony monter. Mieczysław Berman: grafik, który zaprojektował polski komunizm, Kraków 2017.
Rypson P. , Książki/ strony. Polska książka awangardowa i artystyczna 1919-1992 [Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, katalog wystawy], Warszawa 1992, s. 32.
Słownik sztuki XX wieku, red. G. Durozoi, przeł. H. Andrzejewska [et al.], oprac. naukowe wersji pol. T. Sowińska, A. Stepnowska, H.Wróblewska, Warszawa 1998, s.339-344.
Stawar A. , Idee i działalność Mieczysława Szczuki, [w:] Szkice literackie, Warszawa 1957, s. 615
Stern A. , Berman M. , Mieczysław Szczuka, Warszawa 1965
Strzemiński W., Druk funkcjonalny, „Grafika”, 1933, nr 2, s. 37-45.
Strzemiński W., Fotomontaż wynalazkiem polskim, „Europa” 1929, nr1, s. 29
Strzemiński W., Pisma, oprac. Z. Baranowicz, Wrocław 1975, s. 166
Strzemiński W., Snobizm a modernizm, „Europa” 1929, nr 3, 88-89.
Strzemiński W., Wybór pism estetycznych ,wybór i oprac. G. Sztabiński, Kraków 2006;
Strzemiński W., Wystawa Nowej Sztuki w Wilnie, „Zwrotnica” 1923, nr 6, s.193.
Strzemiński W., Kompozycja przestrzeni. Obliczanie rytmu czasoprzestrzennego, Łódź 1931, [Seria Bibljoteki „a.r.”, nr. 2; współautorka K. Kobro];
Strzemiński W., Sztuka nowoczesna w Polsce [w;] O sztuce nowoczesnej, Łódź 1934 [Wyd. Towarzystwa Bibljofilów; współautorzy: J. Brzękowski, Nowa sztuka na zachodzie; L. Chwistek, Tragedia naturalizmu; P. Smolik, Sztuka a rzeczywistość],
Strzemiński W., Teoria widzenia, Kraków 1958 [Wydawnictwo Literackie; przedm. J. Przyboś ; rys. W. Strzemiński]
Strzemiński W., Unizm w malarstwie, Warszawa 1928, [Seria Bibljoteka „Praesens” no 3];
Tschichold J., Nowa typografia. Podręcznik dla tworzących w duchu współczesności, przeł. E. Borg, Łódź 2011.
Tschichold J., Druk nowoczesny, przeł. W. Strzemiński, Łódź 1938.
UNE AVANT-GARDE POLONAISE: KATARZYNA KOBRO ET WŁADYSŁAW STRZEMIŃSKI, https://msl.org.pl/wydarzeniams/wystawy-zagraniczne/une-avant-garde-polonaise-katarzyna-kobro-et-wladyslaw-strzeminski,2638.html, [dostęp: 21.10.20018 r.]
Urbaniak I., Analiza zgodności znaczeniowo-graficznej „Sponad” Juliana Przybosia w opracowaniu typograficznym Władysława Strzemińskiego, „Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń” 1982, R. XXXVI, 5, s. 5.
Wallis M., „Europa” Mieczysława Szczuki, „Robotnik” 1930, nr12.
Wat A. ,, Plastyka. Wystawa Szczuki i innych, „Nowa Sztuka” 1922, nr 2.
Władysław Strzemiński in memoriam, red. J. Zagrodzki, Łódź 1988.
Władysław Strzemiński. Materiały z sesji [Muzeum Sztuki w Łodzi 26- 27 listopada 1993r.], Łódź 1994;
Zagrodzki J. , Władysław Strzemiński: obrazy słów, Wyd. 2, Łódź 2017;
Zmiana pola widzenia : druk nowoczesny i awangarda / Changing the field of view: modern printing and the avant-garde, red. P. Kurc-Maj, Łódź 2014.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
