„Awizów przy naszym dworze bardzo jest mało”. Ks. Tomasz Perkowicz SJ (1652-1720) jako korespondent Anny Franciszki Zamoyskiej, podskarbiny koronnej. Studium z dziejów obiegu informacji w czasach saskich
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.18.2Słowa kluczowe:
handwritten newspapers; information circulation; disinformation; Saxon era; correspondenceAbstrakt
The mass character of various manuscripts at the beginning of the 18th century made them an important communication medium and contributed to the rapid circulation of information. The care for obtaining reliable knowledge in the shortest possible time prompted the recipient of news to look for a medium that would deliver the news directly from the scene of the events or be processed little enough to give the impression of being real. One of the most important information media in the Saxon times was handwritten news, which played a significant role not only in disseminating knowledge about the world but also in creating a certain image of reality. However, attention should be paid to the specific type of communication in the handwritten media of this period, which allowed for many false, misleading, or deliberately prepared news in such a way as to create an appearance of reliability. This useless and even harmful knowledge, the purpose of which was to disinform its recipients, was an excellent political weapon in various strives and plots. The unstable political situation in the Polish Republic at the turn of the 17th and 18th centuries favoured the dissemination of prepared news. The aim of these efforts was to perpetuate erroneous beliefs about the conduct of the main actors of certain events.
Bibliografia
Augustyniak U., Potworne konspiracje, czyli problemy zdrady w Rzeczypospolitej w czasach Wazów, „Barok. Historia – Literatura – Sztuka” 1994, z. I/1, s. 89-105.
Buchwald-Pelcowa P., „Papierowe wojny” i problemy cenzury w Polsce XVII wieku, „Barok. Historia – Literatura – Sztuka” 1994, z. I/1, s. 71-87.
Buchwald-Pelcowa P., Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997.
Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019.
Czarniecka A., Listy królowej Marii Kazimiery jako element kampanii politycznej w okresie bezkrólewia (1696-1697), „Studia Wilanowskie” 2016, t. 23, s. 29-44.
Częścik Ł., Ostatnie lata panowania Jana III oraz bezkrólewie i wolna elekcja po jego zgonie w świetle pamiętników Mongrillona, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” R. 35, 1980, nr 2, s. 377-340.
Dębski M., Geneza i rozwój konfliktu królowej Marii Kazimiery z synem Jakubem, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2017, t. 98, s. 25-41.
Dobrowolski P.T., Świat ze słów: angielskie miesięczniki XVIII wieku. Media, informacja i opinia publiczna, Warszawa 2018.
Epistolografia dawnej Rzeczypospolitej, t. I: (stulecia XV-XVII), t. II: (stulecia XVIII-XIX), red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2011.
Gadocha M., Sytuacja polityczna w Polsce i Europie na łamach gazety seryjnej „Dyariusz Seimu Electionis” z 1697 roku, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2012, t. 15, z. 1 (29), s. 5-22.
Hombek D., Prasa i czasopisma polskie XVIII wieku w perspektywie bibliologicznej, Kraków 2001.
Jastrzębska E., Maria Kazimiera Sobieska wobec kandydatury syna Jakuba podczas bezkrólewia w świetle depesz ambasadora Polignaca (1696-1697), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” R. 35, 1980, nr 2, s. 351-354.
Jurkiewicz W., Korespondencja elit oświeconych w Polsce stanisławowskiej. Analiza wybranych kręgów korespondencyjnych, Bydgoszcz 1992.
Kazańczuk M., Odnaleziony autor „Historyi świeżych i niezwyczajnych”, „Pamiętnik Literacki” 1998, z. 2, s. 137-146.
Kobiece kręgi korespondencyjne, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa 2016.
Kołodziej R., Listy od Jej Mości Królowej. O próbach wpływania Marii Kazimiery na sytuacje wewnętrzną w Rzeczypospolitej, [w:] Maria Kazimiera Sobieska (1641-1716). W kręgu rodziny, polityki i kultury, red. nauk. A. Kalinowska, P. Tyszka, Warszawa 2017, s. 104-107.
Kosińska U., Kwestyje polityczne, obojętne [Franciszka Radzewskiego]. Traktat polityczny z 1699, „Kwartalnik Historyczny” R. 102, 1995, z. 3-4, s. 91-112.
Łojek J., Początki prasy periodycznej w Polsce, [w:] Prasa polska w latach 1661-1864, red. J. Łojek, Warszawa 1976.
Maliszewski K., Komunikacja socjalna epoki nowożytnej. Stan badań i potrzeby, [w:] Rozprawy z dziejów XVIII wieku. Z dziejów komunikacji socjalnej epoki nowożytnej, red. J. Wojtowicz, Toruń 1993.
Maliszewski K., Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej. Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Toruń 2001.
Maliszewski K., Obraz świata i Rzeczypospolitej w polskich gazetach rękopiśmiennych z okresu późnego baroku. Studium z dziejów kształtowania się i rozpowszechniania sarmackich stereotypów wiedzy i informacji o „Theatrum mundi”, Toruń 1990.
Mariani A., Duszpasterstwo jezuitów nieświeskich w XVII-XVIII wieku. Między ideałem potrydenckim a lokalnymi uwarunkowaniami, „Rocznik Lituanistyczny” 2016, t. 2, s. 47-91.
Natoński B., Perkowicz Tomasz, [w:] Polski słownik biograficzny, [red. nacz. E. Roztworowski], t. 25, Wrocław 1980, s. 618.
Orszulik S., Pisma polityczne bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego (1696-1697), Kraków 1970, [mps pracy doktorskiej w BJ, sygn. 8/83].
Orszulik S., Polemika wokół kandydatury Sobieskich do korony w okresie bezkrólewia 1696/97, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” R. 35, 1980, nr 2, s. 341-350.
Piwarski K., Baranowski Piotr Bogusław, [w:] Polski słownik biograficzny, [red. nacz. W. Konopczyński], t. 1, Warszawa 1935, s. 283-284.
Popiołek, Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska. Polityk czy polityczna awanturnica?, [w:] Działalność Elżbiety Sieniawskiej. Polityka – Gospodarka – Kultura, red. B. Popiołek, Warszawy 2020, s. 7-32.
Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Popiołek B., Królowa bez korony. Studium z życia i działalności politycznej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej (ok. 1669-1729), kasztelanowej krakowskiej, Kraków 1996.
Popiołek B., Między prawdą a plotką. Prasa rękopiśmienna epoki saskiej jako źródło do historii mentalności, [w:] Sic erat in fatis. Studia i szkice historyczne dedykowane Profesorowi Bogdanowi Rokowi, red. nauk. E. Kościk, R. Żerlik, F. Wolański, t. 2, Toruń 2012, s. 295-309.
Popiołek B., Warszawskie nowiny w listach Jadwigi Rafałowiczówny do Henryka Denhoffa i Elżbiety Sieniawskiej, [w:] Epistolografia dawnej Rzeczypospolitej, t. 1: XV-XVII wiek, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2011, s. 227-240.
Popiołek B., Zamiana ról. Królowa Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska i Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska, kasztelanowa krakowska, [w:] Maria Kazimiera Sobieska (1641-1716). W kręgu rodziny, polityki i kultury, red. A. Kalinowska, P. Tyszka, Warszawa 2017, s. 167-193.
Rok B., Kalendarz jako nośnik informacji i wiedzy, [w:] Rozprawy z dziejów XVIII wieku. Z dziejów komunikacji socjalnej epoki nowożytnej, red. J. Wojtowicz, Toruń 1993.
Skrzypietz A., Francuskie zabiegi o koronę polską po śmierci Jana III Sobieskiego, Katowice 2009.
Skrzypietz A., Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy, Katowice 2011.
Skrzypietz A., Wizja Francji i rządów francuskich w Polsce w literaturze politycznej bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego, [w:] Staropolski ogląd świata, red. B. Rok, F. Wolański, Wrocław 2004, s. 129-130.
Skwarczyńska S., Teoria listu, oprac. E. Feliksiak, M. Leś, Białystok 2006.
Stojek-Sawicka K., Duchowieństwo katolickie w życiu Radziwiłłów nieświeskich w XVIII wieku, Toruń 2011.
Stojek-Sawicka K., Duchowni katoliccy w roli prywatnych nauczycieli i wychowawców na dworze Radziwiłłów nieświeskich w XVIII wieku, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2006, t. 45, s. 209-230.
Szczepaniec J., Warunki prawno-wydawnicze rozwoju „Kuriera Polskiego” i innych gazet w Polsce czasów saskich, [w:] 250 lat „Kuriera Polskiego”, Warszawa 1983, s. 17-44.
Wagner M., Stanisław Jabłonowski (1634-1702): polityk i dowódca, Siedlce 1997.
Wagner M., Stanisław Jabłonowski, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny, Warszawa 2000.
Wierzbicka E., Warszawskie gazety drukowane z lat 1729-1749, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2002, t. 5, z. 2 (10), s. 5-44.
Zawadzki K., Dwie nieznane gazety „sejmowe” z 1696 i 1697, „Rocznik Warszawski” 1997, t. 27, s. 63-74.
Zawadzki K., Początki prasy polskiej. Gazety ulotne i seryjne XVI-XVIII wieku, Warszawa 2002.
Zdzitowiecka-Jasieńska H., Konfederacja Baranowskiego w dobie bezkrólewia po Janie III, „Ateneum Wileńskie” R. 6, 1929, z. 3-4, s. 22-51.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
