Polskie podręczniki w polskich szkołach ludowych Galicji w latach 1774–1873
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.21.5Słowa kluczowe:
Galicja, szkoły średnie, wychowanie, przepisy szkolne, pozaszkolne zachowanie młodzieży, karność, sprawozdania i przepisy Rady Szkolnej KrajowejAbstrakt
Celem artykułu jest analiza polskich podręczników używanych w szkołach podstawowych (ludowych) w Galicji w latach 1774–1873, zwłaszcza w szkołach trywialnych i głównych. Bazę informacji tworzą źródła archiwalne, drukowane, pamiętniki i opracowania. W artykule przedstawiono strukturę organizacyjną szkół ludowych, uwarunkowania prawne drukowania podręczników szkolnych, rolę władz austriackich i galicyjskich w dopuszczeniu ich do użytku. Ponadto zgromadzono i przeanalizowano informacje o podręcznikach do poszczególnych przedmiotów i zajęć. W artykule wskazano, że w szkołach, oprócz podręczników niemieckich (stanowiących zdecydowaną większość), korzystano także z licznych książek wydawanych w języku polskim. Dotyczyło to szczególnie szkół niepodlegających władzom państwowym, czyli szkół parafialnych i gminnych.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Rzeszowie, Zespół 180 – Szkoła Podstawowa w Tyczynie, sygn. 1 – Historyja 5.klasowej szkoły w Tyczynie 1863–1929.
Szkoła Podstawowa nr 15 w Rzeszowie-Budziwoju, Kronika szkoły.
Szkoła Podstawowa w Hermanowej, Kronika szkoły.
Zespół Szkół w Lutczy, Historia szkoły trywialnej w Lutczy.
Zespół Szkół w Strzyżowie, Szkoła Podstawowa nr 1 w Strzyżowie, Kronika szkolna.
Baranowski B. A., Kołomyjska Kreis-hauptschule i gimnazjum w Stanisławowie 1852–1862, [w:] Galicyjskie wspomnienia szkolne, opr. A. Knot, Kraków 1955, s. 235–252.
Dunikowski E., Z tęczowych dni w szkołach brzeżańskich 1861–1873, [w:] Galicyjskie wspomnienia szkolne, opr. A. Knot, Kraków 1955, s. 345–382.
Groszówka: czyli Nauka początkowa poznawania liter, sylabizowania i czytania, ułożona dla dzieci niechodzących do szkoły, Bochnia 1861.
Instrukcja dla nauczycieli szkół parafialnych, czyli trywialnych z roku 1785, opr. F. Majchrowicz, Lwów 1901.
„Kurenda Szkolna” (krakowska) 1863, nr 7, s. 49.
Książki szkolne w szkołach ludowych galicyjskich i w innych ziemiach polskich dawniej używane, opr. M. Baranowski, S. Parasiewicz, Lwów 1898.
Magryś F., Żywot chłopa działacza, Warszawa 1987.
Rozporządzenie ministerialne z 23 marca 1855, „Schul-Kurrende” (tarnowska) nr 4, 1858, s. 14.
Słomka J., Pamiętniki włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Warszawa 1983.
Zbiór najważniejszych okólników i rozporządzeń zasadniczych C.K. Krajowej Rady Szkolnej, wydanych od jej ukonstytuowania się do podwładnych jej nadzorów szkolnych, w sprawach szkół ludowych, Lwów 1889.
Adamczyk M., Kształcenie młodzieży chłopskiej z obwodu sądeckiego i okolic 1772–1848, Wrocław 1981.
Baranowski M., Pogląd na rozwój szkolnictwa ludowego w Galicji od 1772 do 1895 roku, Kraków 1897.
Dobrzański J., Wychowanie i szkolnictwo w zaborze austriackim na przełomie XVIII i XIX w., [w:] Historia wychowania, t. 2, red. Ł. Kurdybacha, Warszawa 1967, s. 115–124.
Falkiewicz K., Rozwój szkolnictwa ludowego w Galicji w latach 1848–1898, Lwów 1899.
Fiutowski T., Szkolnictwo ludowe w Galicji w dobie porozbiorowej, Lwów 1913.
Gajewski B, Golcowa. Szkice z dziejów wsi, Brzozów 1989.
Gaj-Piotrowski W., Stan szkolnictwa i oświaty w rejonie Rozwadowa w latach 1772–1874, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego” 1975, s. 23–56.
Jantzen S., Polityka szkolna terezyańsko-józefińska w Galicji, „Biblioteka Warszawska” 1905, t. 1, s. 503–517.
Juśko E., Rada Szkolna Krajowa i jej działalność na rzecz szkoły ludowej w Galicji (1868–1921), Lublin–Tarnów 2013.
Krupa M., Szkolnictwo ludowe w obwodzie przemyskim w końcu XVIII wieku, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989, s. 93–107.
Krupa M., Szkoła ludowa w Galicji w latach 1772–1790, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1981, t. 24, s. 57–83.
Kumor B., Szkolnictwo ludowe w Diecezji Tarnowskiej 1786–1850, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989, s. 109–125.
Lubojemska B., Zarys dziejów szkolnictwa we Frysztaku 1424–1984, Krosno 2001.
Ładyżyński A., Galicyjskie szkoły główne w latach 1774–1869, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Pedagogiczne” 1993, nr 93, s. 15–53.
Majchrowicz F., Szkolnictwo polskie pod zaborem austriackim w czasie Komisji Edukacji Narodowej, [w:] Epoka wielkiej reformy, red. S. Łempicki, Lwów–Warszawa 1923, s. 123–139.
Majorek C., Marmon W., Oświata i kultura regionu tarnowskiego w okresie rozbiorów i niewoli, [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1983, s. 259–286.
Majorek C., Początki austriackiego systemu szkolnictwa ludowego w Galicji w latach 1772–1780, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1976, t. 19, s. 81–101.
Pelczar M., Lorens A., Sześćset lat doli i niedoli Krościenka Wyżnego i Iskrzyni 1350–1950, Krosno [1997].
Pelczar R., Szkoły parafialne na pograniczu polsko-ruskim (ukraińskim) w Galicji w latach 1772–1869, Lublin 2009.
Persowski F., Kartki z dziejów szkolnictwa w Galicji w I połowie XIX w. (głównie z terenu województwa rzeszowskiego), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie. Nauki Pedagogiczne” 1967, z. 4., s. 387–415.
R. Pelczar, Rzymskokatolickie szkoły trywialne w Galicji w latach 1774–1875, Lublin 2014.
Skoczek A., Rys historyczno-statystyczny szkół ludowych w Galicji od roku 1772 po 1867, Kraków 1869.
Studnicki G., Zarys dziejów oświaty i szkolnictwa w Wadowicach, Wadowice 1996.
Świeboda J., Szkolnictwo ludowe w Rzeszowie pod zaborem austriackim (1772–1918), „Rocznik Województwa Rzeszowskiego” 1978, s. 5–37.
Walat W., Warzocha T., Podręczniki szkolne w Galicji w II połowie XIX i na początku XX wieku w świetle prac Komisji Podręczników Szkolnych przy Radzie Szkolnej Krajowej, „Edukacja – Technika – Informatyka” 2018, nr specj. 1, s. 45–62.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 AUPC Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
