Wizualizacja danych w humanistyce – kilka uwag o odpowiedzialności twórców
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.22.37Słowa kluczowe:
wizualizacja danych, wizualizacja informacji, projektowanie, manipulacja danymi, etykaAbstrakt
W artykule omówione zostało zagadnienie wizualizacji danych w humanistyce, z uwzględnieniem jej ewolucji, wyzwań oraz etycznych aspektów projektowania. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na problemy etyczne, ograniczenia wizualizacji oraz niepewność, jaka towarzyszy interpretacji danych w badaniach humanistycznych. Obecnie wizualizacja, łącząc tradycyjne metody jakościowe z ilościowym podejściem analitycznym, staje się kluczowym narzędziem badawczym i narracyjnym. Przedstawione zostało kilka historycznych przykładów, które stanowią fundament współczesnych metod wizualizacji. Szczególną uwagę poświęcono roli kolorów, form i interaktywności w projektowaniu oraz wyzwaniom związanym z manipulacją danymi i złożonością narzędzi. W końcowych wnioskach zwrócona została uwaga na potrzebę krytycznego podejścia do wizualizacji oraz etycznej odpowiedzialności projektantów, zwłaszcza w kontekście rosnącej roli wizualizacji w badaniach humanistycznych. Artykuł zakończony został refleksją na temat przyszłości wizualizacji danych, w tym potencjalnych zastosowań sztucznej inteligencji i rozszerzonej rzeczywistości w humanistyce cyfrowej.
Bibliografia
Barley N., Niewinny antropolog. Notatki z glinianej chatki, tłum. E.T. Szyler, Warszawa 1997.
Boyd Davis S., Vane O., Kräutli F., Can I believe, what I see? Data visualization and trust in the humanities, „Interdisciplinary Science Reviews” 2021, vol. 46, iss. 4, s. 522–546.
Bresciani S., Eppler M.. The risks of visualization. A classification of disadvantages associated with graphic representations of information, „ICA Working Paper”, #1/2008, [on-line] https://www.knowledgecommunication.org/pdf/brescianiepplerrisksvisualizationwpaper08.pdf – 5.01.2024.
Cairo A., The Functional Art. An Introduction to Information Graphics and Visualization, Berkeley 2013.
Ciuccarelli P., Turning visualizations into stories and „big pictures”, [w:] Information Graphics, Köln 2012, s. 77–95.
Ciula A., Vieira M., Ferraro G., Ong T., Perovic S., Mucignat R., Valmori N., Deseure B., Mannucci E., Small data and process in data visualization: The Radical Translations case study, IEEE 6th Workshop on Visualization for the Digital Humanities (VIS4DH), 2021, [online] https://www.semanticscholar.org/reader/ff2886ff248f38d6ca8ba325b72acbe1cc1ad082 – 5.01.2024.
Correll M., Ethical dimensions of visualization research, „IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics” 2019, vol. 25, iss. 1, s. 715–725.
Dejaeghere T., Singh P., Lefever E., Birkholz J., Exploring aspect-based sentiment analysis methodologies for literary-historical research purposes, [w:] Proceedings of the Third Workshop on Language Technologies for Historical and Ancient Languages (LT4HALA) @ LREC-COLING-2024, Torino 2024, s. 129–143, [online] https://aclanthology.org/2024.lt4hala1.16.pdf – 5.01.2024.
Drucker J., Humanities approaches to graphical display, „Digital Humanities Quarterly” 2011, vol. 5, no. 1, [online] https://www.digitalhumanities.org/dhq/vol/5/1/000091/000091.html#p2 – 5.01.2024.
Drucker J., Graphesis: Visual Forms of Knowledge Production, Cambridge 2014.
Few S., Information Dashboard Design: The Effective Visual Communication of Data, Sebastopol 2006.
Fischer M.T., Hirsbrunner S.D. Jentner W., Miller M., Keim D.A., Helm P., Promoting ethical awareness in communication analysis: Investigating potentials and limits of visual analytics for intelligence applications, „IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics” 2022, vol. 28, no. 1, s. 1–10.
Kirk A., Data Visualisation: A Handbook for Data Driven Design, London 2016.
Kończak G., Wizualizacja wyników badań naukowych. Zasady, metody i narzędzia, Katowice 2024.
Maryl M., F5: Odświeżanie filologii, „Teksty Drugie” 2014, nr 2, s. 9–20.
Mirzoeff N., What is visual culture?, [w:] Visual Culture Reader, red. N. Mirzoeff, London-New York 1998, s. 3–13.
Moretti F., Conjectures on World Literature, „New Left Review” 2000, no. 1, s. 54–68.
O’Wilke C., Fundamentals of Data Visualization, Sebastopol 2019.
Ogonowska A., Kultura, komunikacja i kompetencja wizualna w kontekście wybranych zagadnień współczesnej humanistyki, [w:] Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, red. E. Kulczycki, M. Wendland, Poznań 2012, s. 53–67.
Pagel E., Metody badań komunikatów wizualnych, „Kultura – Media – Teologia” 2019, nr 36.
Panagiotidou G., Lamqaddam H., Poblome J., Brosens K., Verbert K., Moere A.V., Communicating uncertainty in digital humanities visualization research, „IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics” 2022, vol. 29, iss. 1, s. 635–645, https://doi.org/10.1109/TVCG.2022.3209436.
Rendgen S., Introduction, [w:] Information Graphics, red. J. Wiederman, Köln 2012.
Sawicki J., Burdukiewicz M., VisQualdex – a comprehensive guide to good data visualization, „IEEE Access” 2022, vol. 10, [online] https://arxiv.org/pdf/2201.08684 – 5.01.2024.
Schwabish J., Better Data Visualizations: A Guide for Scholars, Researchers, and Wonks, New York 2021.
Sharp J., Exploring digital humanities tools to map the Buffalo Bill Wild West Show, [on-line] https://storymap.knightlab.com/examples/aryasjourney – 5.01.2024.
Smołucha D., Fuzje i konwergencje. Narzędzie współczesnej humanistyki, [w:] Humanistyka współczesna, red. B. BodziochBryła, Kraków 2023, 163–178.
Spence I., Wainer H., Introduction, [w:] W. Playfair, Commercial and Political Atlas and Statistical Breviary, Cambridge 2005.
Stasieńko J., Perspektywy wykorzystania wizualizacji cyfrowych w badaniu utworów literackich, [w:] Od liberatury do e-literatury, red. E. Wilk, M. GórskaOlesińska, Opole 2011.
Szpunar M., Humanistyka cyfrowa, [w:] Humanistyka współczesna, red. B. Bodzioch-Bryła, Kraków 2023, s. 129–143.
Tufte E.R., Visual Explanations. Images and Quantities, Evidence and Narrative, Cheshire 1998.
Tufte E.R., The Visual Display of Quantitative Information, Cheshire 2007.
Vajjala S., Majumder B., Gupta A., Surana H., Przetwarzanie języka naturalnego w praktyce. Przewodnik po budowie rzeczywistych systemów NLP, tłum. G. Werner, Gliwice, 2023.
Yau N., Data Points. Visualization That Means Something, Indianapolis 2013.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 AUPC Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
