Działalność komitetów do podziału bibliotek poklasztornych na terenie północno-zachodnich guberni byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego po powstaniu listopadowym

Abstrakt

Ukaz carski z 1832 r. nakazujący rozwiązanie klasztorów miał ogromny wpływ na zniszczenie bibliotek klasztornych. Zgodnie z dyrektywami administracyjnymi we wszystkich rosyjskich guberniach powołano specjalne komitety, które miała ocenić i rozodzielić książeki z bibliotek przejętych przez władze świeckie. W latach 1840-1849 trzy komitety - w Grodnie, Wilnie i Mińsku - utworzone w odpowiednich północno-zachodnich guberniach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, skatalogowały zbiory 50 bibliotek zlikwidowanych klasztorów. Dostępne źródła pokazują, że do 1850 r. komitety te przekazały ponad 15 000 książek instytucjom religijnym i świeckim, szkołom i nowym bibliotekom prowincjonalnym. Ponad 12 000 książek otrzymały ośrodki religijne, a prawie 3000  świeckie. Podczas selekcji  i  podziału zbiorów brano pod uwagę istniejące przepisy dotyczące cenzury, liczyła się także wartość materialna bibliotek klasztornych. Do 1850 r. Departament Wyznań Religijnych w Sankt Petersburgu otrzymał raport i listy skatalogowanych książek tylko od trzech komisji (brak raportu z Witebska i Mohylewa). W latach 60. XIX wieku, w związku z konsekwencjami powstania styczniowego, administracja carska ponownie skoncentrowała się na podziale dawnych zbiorów klasztornych co nieodwracalnie osłabiło strukturę historycznych zbiorów książek z klasztorów rzymskokatolickich na analizowanych terytoriach.