Działalność komitetów do podziału bibliotek poklasztornych na terenie północno-zachodnich guberni byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego po powstaniu listopadowym

Autor

  • Iwona Pietrzkiewicz Pedagogical University of Cracow

DOI:

https://doi.org/10.24917/20811861.17.1

Słowa kluczowe:

Litwa; Biblioteki; archiwa; klaszory; digitalizacja

Abstrakt

Ukaz carski z 1832 r. nakazujący rozwiązanie klasztorów miał ogromny wpływ na zniszczenie bibliotek klasztornych. Zgodnie z dyrektywami administracyjnymi we wszystkich rosyjskich guberniach powołano specjalne komitety, które miała ocenić i rozodzielić książeki z bibliotek przejętych przez władze świeckie. W latach 1840-1849 trzy komitety - w Grodnie, Wilnie i Mińsku - utworzone w odpowiednich północno-zachodnich guberniach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, skatalogowały zbiory 50 bibliotek zlikwidowanych klasztorów. Dostępne źródła pokazują, że do 1850 r. komitety te przekazały ponad 15 000 książek instytucjom religijnym i świeckim, szkołom i nowym bibliotekom prowincjonalnym. Ponad 12 000 książek otrzymały ośrodki religijne, a prawie 3000  świeckie. Podczas selekcji  i  podziału zbiorów brano pod uwagę istniejące przepisy dotyczące cenzury, liczyła się także wartość materialna bibliotek klasztornych. Do 1850 r. Departament Wyznań Religijnych w Sankt Petersburgu otrzymał raport i listy skatalogowanych książek tylko od trzech komisji (brak raportu z Witebska i Mohylewa). W latach 60. XIX wieku, w związku z konsekwencjami powstania styczniowego, administracja carska ponownie skoncentrowała się na podziale dawnych zbiorów klasztornych co nieodwracalnie osłabiło strukturę historycznych zbiorów książek z klasztorów rzymskokatolickich na analizowanych terytoriach.

Bibliografia

Gach Piotr P., Geografia strat zakonów polskich w końcu XVIII i w XIX wieku, Rzym 1980.

Gach Piotr P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984.

Kubicki Paweł, Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861–1915, p. 2: Dawna Litwa i Białoruś, vol. 4: Niszczenie przez rząd rosyjski katolickich kościołów, kaplic, klasztorów, dzwonnic, budynków kościelnych, zabieranie dzwonów, bibliotek, kielichów itd. […] domówienie i zestawienia w tablicach, Sandomierz 1938

Mańkowska Helena, Zbiór rękopisów ofiarowanych przez ks. Bronisława Ussasa Bibliotece KUL, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1979, vol. 39, p. 57–126.

Szulkin Michał, Zamykanie bibljotek polskich na Litwie po roku 1863, „Przegląd Historyczny” 1932–1933, vol. 30, 1, p. 75–87.

Ussas Bolesław, Z dziejów grabieży i niszczenia polskiego mienia kościelnego przez Rosjan w świetle świadectw rosyjskich (1655–1925), „Przegląd Powszechny” 1936, vol. 53, 210, no. 4, p. 45–66; no. 5, p. 185–205.

Opublikowane

2019-06-29

Jak cytować

Pietrzkiewicz, I. (2019). Działalność komitetów do podziału bibliotek poklasztornych na terenie północno-zachodnich guberni byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego po powstaniu listopadowym. AUPC Studia Ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia, 17, 3–21. https://doi.org/10.24917/20811861.17.1

Numer

Dział

Artykuły / Articles