Rozważania o drukarstwie (1553)

Abstract

[Meditations on Print (1553)]

The source text of an Italian utopian author, Anton Francesco Doni (1513-1574), written to celebrate the hundredth anniversary of the printing press, mirrors the spirit of the epoch and presents opinions about advantages and disadvantages resulting from the invention of Guten-berg’s press. Authentic personages take part in the dialogue; the immediate reason for their discussion is an argument that “printing caused harm to talented people”. In their opinions about print, anxiety and disappointment intertwine with enthusiasm for the “black art”. Even-tually, commonly expressed respect for the achievements of Aldus Manutius results in the victory of the latter opinion. For us, Doni’s dialogue is a historical testimony of the contemporary reaction to the exchange of cultural paradigms, which is particularly relevant today, in the times of the great media revolution.

Anton Francesco Doni (1513-1574)1, drukarz z zawodu, syn florenckiego kup-ca, przez pewien czas zakonnik, któremu nieposkromiony temperament kazał opu-ścić mury klasztoru, był jednym z pierwszych autorów utopijnych we Włoszech2, co dodatkowo potwierdza fakt, że pod jego redakcją ukazała się w 1548 roku Utopia Tomasza More’a, przetłumaczona przez Ortensia Lando na zamówienie drukarza weneckiego A. Pincia. Wykształcony wszechstronnie, chociaż chaotycznie, tworzył satyry i filozoficzne dialogi, uprawiał poezję, pisał traktaty naukowe, a także był pierwszym obrońcą systemu Kopernika we Włoszech. Z powodu swych radykal-nych poglądów społecznych nazwany został “socjalistą z epoki Seicento”. Głoszone przez niego idee - w większości głęboko humanistyczne, ale również prowokator-skie, a nawet szalone, bo wychwalał wolność obyczajową, a nawet zachęcał do po-ligamii - do tego stopnia przyczyniły się do powstania uprzedzeń wobec jego twór-czości, że nawet w dzisiejszych czasach wobec Doniego, wznawianego rzadko we Włoszech, a w Polsce nie znanego do tej pory w żadnym tłumaczeniu, ciągle panuje wiele nieporozumień

Tekst wyd. i oprac. A. Dróżdż