Publishing centers of the Wilno underground in 1939–1945
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.18.7Keywords:
Wilno; occupation of Wilno and Wilno region; underground pressAbstract
During the successive occupations (Soviet, Lithuanian, German and again Soviet), Wilno was one of the most thriving publishing centers of conspiracy press. Between 1939 and 1945, there were probably 54 press titles published by ZWZ-AK, Regional Delegation for Wilno, Wilno Democratic Concentration, political parties, communist underworld, youth organizations and even individuals. Furthermore, there are 24 known conspiratorial pamphlets published at the time. The military and political undergrounds became the most important publishing focal points for conspiracy press. However, there were also publishers from outside this group - political organizations that did not answer to central authorities, independent groups of a military character, large numbers of youth organizations, individuals issuing underground newspapers. These publications are both a historical source of the Polish armed struggle against the occupant in Wilno and neighboring areas, mostly populated by Poles at that time, and a testament to the debates on political topics within the conspiracies.
References
Ambros M., Publicystyka konspiracyjna na Wileńszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej (1941-1944), „Studia Historyczne” R. XXVII, 1984, z. 2 (105).
Baliszewski D., Kunert A.K., Prawdziwa historia Polaków 1939-1945. Ilustrowane wypisy źródłowe, t. 3, Warszawa 2000.
Banasikowski E., Na zew Ziemi Wileńskiej, Paryż 1988.
Chojnacki W., Bibliografia polskich publikacji podziemnych wydanych pod rządami komunistycznymi w latach 1939-1941 i 1944-1953. Czasopisma. Druki zwarte. Druki ulotne, Warszawa 1996.
Cieślakiewicz J., Falkowska H., Paczkowski A., Polska prasa konspiracyjna (1939-1945) i Powstania Warszawskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej. Katalog, Warszawa 1984.
Dawidowicz A., Shoah Żydów wileńskich, [w:] Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur, red. E. Felisiak, Białystok 1992.
Dobroszycki L., Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej 1939-1945, Warszawa 1962.
Dobrzański J., Wilno w walce z okupantem. Relacja dotycząca zorganizowania i działalności Biura Informacji i Propagandy Wileńskiego Okręgu A.K. podczas okupacji niemieckiej i stosunki w tym Okręgu ze stronnictwami politycznymi, Wrocław 1967 (mszp., kopia w zbiorach autora).
Fedorowicz Z., Trzydzieści lat mego pobytu w Wilnie (1914-1944), (Warszawa 1956?), (mszp.), Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich sygn. 16741/II.
Górski G., Administracja Polski Podziemnej 1939-1945. Studium historyczno-prawne, Toruń 1995.
Grabowski W., Polska tajna administracja cywilna 1940-1945, Warszawa 2003.
Grzesiak J., Zaczęło się od „Czarnej Trzynastki”, [w:] Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945, t. 2: Materiały – relacje, red. J. Jabrzemski, Warszawa 1988.
Jędrychowska A., Zygzakiem i po prostu, Warszawa 1965.
Juchniewicz M., Udział Polaków w litewskim ruchu oporu w latach 1939-1944, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1968, nr 1.
Kamiński A., Wasilewski A., Józef Grzesiak „Czarny”, Paryż 1981.
Kijewska J., Sanojca A., Schemat Organizacyjny SZP – ZWZ – AK 1939-1945, „Dzieje Najnowsze” 1980, nr 3.
Kokociński A., Działalność wydawnicza ruchu oporu na ziemiach północno-wschodnich w latach 1939-1945, b.m. i b.d. (mszp.).
Kokociński A., Prasa akowska poza BiP-em, „Wiano. Trybuna Akowców Wileńskich” 1997, nr 7-8 (92-93).
Korab-Żebryk R., Operacja wileńska AK, Warszawa 1988.
Krajewski K., Uderzeniowe Bataliony Kadrowe 1942-1944, Warszawa 1993.
Krajewski K., Łabuszewski T., Od „Łupaszki” do „Młota” 1944-1949, Warszawa 1994.
Kucharski K. Konspiracyjny ruch niepodległościowy w Wilnie w okresie od września 1939 do 25 maja 1941 roku b.m. 1941 (mszp.)
Lewandowska S., Losy Wilnian. Zapis rzeczywistości okupacyjnej. Ludzie, fakty, wydarzenia 1939-1945, Warszawa 2004.
Lewandowska S., Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982.
Mackiewicz-Wojciechowicz M., Związek Wolnych Polaków. Wspomnienia, Bydgoszcz b.r.
Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP – ZWZ – AK 1939-1945, Warszawa 1987.
Niwiński P., Okręg Wileński AK w latach 1944-1948, Warszawa 1999.
Niwiński P., Okręgowa Delegatura Rządu w Wilnie, [on-line:] http://w.icm.edu.pl/ak/txt/ delegWiln.htm – 18.09.2010.
Roman W.K., Konspiracja polska na Litwie i Wileńszczyźnie wrzesień 1939-czerwiec 1941. Lista aresztowanych, Toruń 2001.
Nasze pieśni nie pachną rozmarynem…, oprac. M. Sadowska, Wilno 1944.
Szostakowski J., Między wolnością a zniewoleniem. Prasa w języku polskim na Litwie w okresie od września 1939 do 1964 roku, Wilno–Warszawa 2004.
[Światocha K.], Relacja Kazimierza Światochy (mszp.).
Tomaszewski L., Kronika Wileńska 1939-1941, Warszawa 1994.
Tomaszewski L., Kronika Wileńska 1941-1945, Warszawa 1992.
Tomaszewski L., Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939-1945, Warszawa 1999.
Turski, Komórka N, „Wiano” 1992, nr 2 (27)
Wasilewski A., Czarna Trzynastka, b.m. 1987.
Wołkonowski J., Litewska okupacja Wileńszczyzny (27 października 1939-15 czerwca 1940 roku) – Sauguma w walce z polskim państwem podziemnym, „Mars” 1995, t. 3.
Wołkonowski J., Penetracja polskiego podziemia na Wileńszczyźnie przez litewską policję bezpieczeństwa (listopad 1939-lipiec 1940), [w:] Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941, red. M. Giżejewska, T. Strzembosz, Warszawa 1995.
Zagórski W., Wolność w niewoli, Londyn 1971.
Zawadzka A., Harcerstwo żeńskie na Wschodnich Ziemiach Rzeczypospolitej 1911-1945, Warszawa 1999.
Żurawski J.A., Prasa konspiracyjna w Wilnie w latach 1939-1945. Cz. I Okres wrzesień 1939-czerwiec 1941, „Niepodległość i Pamięć” 2011, nr 2 (34).
Żurawski J.A., Prasa konspiracyjna w Wilnie w latach 1939-1945. Cz. II Okres 1941-1945, „Niepodległość i Pamięć” 2012, nr 1-4 (37-40).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2020 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
