Teksty historiograficzne w środowisku dominikanów Prowincji Litewskiej – wybrane przykłady
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.14.22Słowa kluczowe:
historiografia, historia, zakony, dominikanieAbstrakt
Literatura historiograficzna funkcjonująca w środowiskach kościelnych, a zwłaszcza zakonnych jest interesującym obszarem analizy znaczenia pisarstwa historycznego dla tych wspólnot. Zakony budowały swoją tożsamość odwołując się zarówno do wartości duchowych, jak i etycznych, prawnych, historycznych. Oparcie na słowie pisanym, tak typowe dla społeczności religijnych, wskazuje na wykorzystanie historiografii w wielu kontekstach, na przykład w piśmiennictwie sakralnym, memoratywnym, kaznodziejskim, historycznym czy hagiograficznym, ale również tekstach pragmatycznych. Modelowym przykładem są dominikanie, zakon posiadający na ziemiach Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego gęstą sieć klasztorną. Wszystkie specyficzne faktory zakonnych tekstów historiograficznych, ich cele i role, omówione zostały na przykładzie walczącej o swoją samodzielność litewskiej prowincji zakonu. Dominikańscy autorzy dzieł historycznych kierowali je zarówno do czytelnika zakonnego, jak i zewnętrznego, wykorzystywali je w pracy kaznodziejskiej nadając im charakter użytkowy, skorelowany z działalnością pastoralną. W twórczości historiograficznej istotne było połączenie pierwiastka historycznego z dydaktycznym, przy czym ten ostatni odgrywał bardzo ważną rolę. Wydaje się, że przywołane egzemplifikacje wyraźnie ilustrują wagę historiografii dla wyznaczania miejsca tego zakonu w świecie oraz ilustrują specyfikę jego istnienia w szerszym kontekście modelu kultury.
Bibliografia
Borkowska Małgorzata, Łatanie pamięci. Czyli rzecz o klasztornym kronikarstwie retrospektywnym, „Znak” 1995, t. 47, nr 480 (5), s. 103-110
Brzozecki Sławomir, Litewska prowincja dominikanów, w: Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa, pod red. D.A. Dekańskiego, A. Gołęmbnika, M. Grubki, Gdańsk-Pelplin 2003, s. 139-164
Brzozecki Sławomir, Misje ludowe dominikanów prowincji litewskiej 1751-1826, Lublin 2009
Brzozecki Sławomir, Prowincja białoruska Zakonu Kaznodziejskiego pod wezwaniem św. Stanisława. Dominikanie na ziemiach zabranych przez Rosję po pierwszym rozbiorze (1772–1801), „Przegląd Tomistyczny” 2007, t. 13, z. 1, s. 239-253
Brzozecki Sławomir,, Klasztor dominikanów na Łukiszkach w Wilnie 1642–1844, „Lituano Slavica Posnaniensia” 2008, t. 13, s. 217-286
Dzieje dominikanów w Polsce XIII-XVIII wiek. Historiografia i warsztat badawczy historyka, red. H. Gapski, J. Kłoczowski, J.A. Spież, Lublin 2006
Kielar Paweł, Działalność misyjna dominikanów prowincji litewskiej w XIX wieku, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, t. 1, red. J. Kłoczowski, Warszawa 1975, s. 687-696
Miławicki Marek, Dominikanie na kresach wschodnich Rzeczypospolitej Obojga Narodów (teren dzisiejszej Białorusi), „Folia Historica Cracoviensia” 2014, vol. 20, s. 95-153
Pietrzkiewicz Iwona, „А з Белай Русі даносяць…”. Беларусь у рукапіснай спадчыне віленскага дамініканца Фаўстына Цяцерскага, „Arche” 2014, nr 1-2 (88-89), s. 112-119
Pietrzkiewicz Iwona, Rękopiśmienna spuścizna Faustyna Ciecierskiego jako źródło do dziejów kultury intelektualnej dominikanów prowincji litewskiej początku XIX wieku, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2013, z. 11, s. 103-123
Roćko Agata, Pamiętniki polskich zesłańców na Syberię w XVIII wieku, Olsztyn 2001, s. 39-41
Rok Bogdan, Podróże litewskich duchownych w drugiej połowie XVIII w., w: Między Zachodem a Wschodem. Studia ku czci profesora Jacka Staszewskiego, t. 2, pod red. J. Dumanowskiego, K. Mikulskiego, J. Porazińskiego i S. Roszaka Toruń 2003, s. 509-517
Rzońca Jerzy, Syberyjskie zesłanie Faustyna Ciecierskiego, przeora dominikanów w Wilnie, w świetle jego pamiętnika (relacja z drogi i pobytu), w: Polacy w dziejach Europy Środkowej i Rosji. (XVI-XX w.), red. J. Rzońca, Opole 2004, s. 103-115
Spyra Janusz, Historiografia a tożsamość regionalna w czasach nowożytnych na przykładzie Śląska Cieszyńskiego w okresie od XVI do początku XX wieku, Częstochowa 2015, s. 169-188
Targosz Karolina, Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII w. o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002
Wenta Jarosław, Bemerkungen zur Funktion des historiographischen Textes im Deutschordenskonvent im Mittelalter. Kategorie – Stiftung des Ordens, w: Chroniques en tous genres. Actes du colloque d'Amiens, mars 2006, ed. Peter H. Andersen, Danielle Buschinger, Amiens 2006, s. 109-116
Wenta Jarosław, Dziejopisarstwo w klasztorze. Środowiska a formy dziejopisarskie na przykładzie Prus, w: Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, red. A. Pobóg-Lenartowicz, M. Derwich, Opole 1995, s. 159-171
Wenta Jarosław, Kronika w klasztorze. Typ tekstu dziejopisarskiego?, w: Formuła, archetyp, konwencja w źródle historycznym, pod red. Artura Górak, Krzysztofa Skupieński, Radzyń Podlaski 2006, s. 53-64
Zonenberg Sławomir, Funkcja historii w zakonie dominikańskim oraz czynniki kształtujące pamięć historyczną dominikanina w średniowieczu, „Sensus Historiae” 2012, vol. 9 nr 4, s. 119-120
Zonenberg Sławomir, Początki dziejopisarstwa dominikańskiego dotyczącego historii własnej wspólnoty. Próba systematyzacji, w: Święty Jacek i dziedzictwo dominikańskie, red. E. Mateja, A. Pobóg-Lenartowicz, M. Rowińska-Szczepaniak, Opole 2008, s. 185-193
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 AUPC Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.