Krakowska prasa katolicka u schyłku XX wieku

Abstract

[The catholic press in Krakow at the end of the 20th century]. The catholic press in Krakow in the years 1989-1998 was a unique phenomenon in the scale of the whole country. It stood out both in terms of numbers and circulation, and in terms of diversity. Statistically (214 titles) Krakow as the publishing centre was the first in the country, considerably distancing other dioceses (e.g. Warszawa, Lublin, Poznan, Warszawa- Praga and Katowice). There were a number of different sources of this phenomenon. It was a combination of a strong influence of the Krakow clergy (incidentally, the most numerous in the country), as well as a rich editorial tradition and great activity of the secular intellectual milieu (e.g. grouped around “Tygodnik Powszechny”). This influence was noticeable even in the PRL period: despite adverse circumstances in the years 1945-1989 as many as 69 periodicals were published. The year 1989 was a breakthrough. The offer of the catholic press, which on the threshold of transformation consisted of mere 53 titles (mostly theological and monastic), increased by further 161 publications, thus creating a diversified mosaic of catholic periodicals. There were 22 magazines on religious spirituality ( e.g. “Posłaniec Serca Jezusowego”, “List”), 13 magazines of catholic social associations (e.g. “Wychowawca”, “Naturalne Planowanie Rodziny”), 15 magazines of charity societies (e.g. “Światło I Cienie”), 7 catholic magazines for children and teenagers (e.g. “Droga”, “Jaś”, eSPe”), 4 magazines of religious and social character, i.e. catholic opinion magazines (e.g. “Źródło”, “Krakowski Gość Niedzielny”) and 4 others (concerning missions and pilgrimages). There was a sudden thriving of parish press (67 titles) and monastic publications (43); the range of theological (32) and pastoral (7) magazines widened as well. It is, however, worth adding here that the development of the catholic press was conditioned in a different way than in the case of other publishing groups. Apart from the political, legal and economic factors, typical for the development of all kinds of press publications, the increased activity of the catholic editors was also inspired by the publication of church documents (e.g. “Aetatis novae”, the instruction published in 1992), but most of all by the creation of their own information network (including the Catholic Press Agency, TV and radio stations, catholic journalist schools or trade societies). A considerable importance must also be ascribed to the increasing activity of laity; after years of inaction, various groups of interest were mushrooming, catholic social-religious, cultural, educational and charitable associations were established, and various charismatic and prayer communities had their renaissance.

Krakowska prasa katolicka z lat 1989-1998 była fenomenem na skalą krajową. Wyróżniała się zarówno liczebnie i nakładowo, jak również pod względem zróżnicowania. Pod względem statystycznym (214 tytułów) krakowski ośrodek wydawniczy zajmował pierwsze miejsce w kraju, dystansując znacznie inne diecezje (m. in. warszawską, lubelską, poznańską, warszawsko-praską i katowicką). Źródeł tego zjawiska było kilka. Złożyły się nań zarówno silne wpływy środowiska krakowskich duchownych (skądinąd największego w kraju), jak i bogate tradycje wydawnicze oraz aktywność świeckich środowisk intelektualnych (np. „Tygodnika Powszechnego”). Wpływy te były widoczne nawet w okresie PRL - mimo niesprzyjających okoliczności w latach 1945-1989 ukazywało się tu aż 69 tytułów. Przełom nastąpił w 1989 roku. Oferta prasy katolickiej, na którą u progu przemian składały się tylko 53 tytuły (w większości zakonne i teologiczne) wzrosła niebawem o dalsze 161 wydawnictw, tworząc zróżnicowaną mozaikę katolickich periodyków. Drukowano 22 pisma duchowości religijnej (np. „Posłaniec Serca Jezusowego”, „List”), 13 magazynów katolickich stowarzyszeń społecznych (np. „Wychowawca”, „Naturalne Planowanie Rodziny”), 15 magazynów wspólnot charytatywnych (np. „Światło i Cienie”), 7 katolickich pism dziecięcych i młodzieżowych (m. in. „Droga”, „Jaś”, „eSPe”), 4 magazyny religijno-społeczne, czyli katolickie pisma opinii (m. in. „Źródło”, „Krakowski Gość Niedzielny”) i 4 inne (misyjne i pielgrzymkowe). Burzliwy rozkwit zanotowała prasa parafialna (67 tytułów) i wydawnictwa zakonne (43) oraz poszerzyła się oferta czasopism teologicznych (32) i duszpasterskich (7). Warto jednak dodać, że rozwój prasy katolickiej był trochę odmiennie uwarunkowany niż inne grupy wydawnictw. Jeśli pominąć właściwe dla rozwoju całej prasy czynniki polityczno-prawne i gospodarcze to na wzrost aktywności katolickich wydawców inspirująco wpłynęły także dokumenty kościelne (m. in. wydana w 1992 instrukcja „Aetatis novae”), a przede wszystkim stworzenie własnej infrastruktury informacyjnej (Katolicka Agencja Informacyjna, telewizja, radio, katolickie szkoły dziennikarskie, stowarzyszenia branżowe). Niebagatelne znaczenie miało też ożywienie w kręgach laikatu, gdy po latach zastoju lawinowo formowały się grupy interesu, powoływano katolickie stowarzyszenia społeczno-religijne, kulturalne, edukacyjne i charytatywne oraz odradzały się wspólnoty charyzmatyczne i modlitewne.