Recepcja twórczości Stanisława Pagaczewskiego na łamach regionalnej prasy

Małgorzata Chrobak; Angela Bajorek

doi:10.24917/20811861.21.18

Autor

Małgorzata Chrobak Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-1468-3802
Angela Bajorek Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.24917/20811861.21.18

Słowa kluczowe:

Stanisław Pagaczewski, Kraków, prasa, recepcja, literatura dla dzieci i młodzieży, literatura polska w okresie komunizmu

Abstrakt

Autorki analizują recepcję twórczości Stanisława Pagaczewskiego – pisarza, reportażysty i dziennikarza, autora, m.in. jednego z najbardziej znanych cyklów fantastyczno-baśniowych dla dzieci i młodzieży (Porwanie Baltazara Gąbki, 1966; Misja profesora Gąbki, 1975; Gąbka i latające talerze, 1979), rekonstruują ponadto medialny wizerunek pisarza oraz zmiany w odbiorze trylogii o przygodach Smoka Wawelskiego, jakie zaszły po 1989 roku. Materiałem źródłowym są artykuły zgromadzone w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie, Bibliografii Małopolski, a także w przestrzeni internetowej. W okresie PRL-u większe zainteresowanie Pagaczewskim wiązało się z premierami nowych książek, adaptacją telewizyjną Porwania Baltazara Gąbki na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, jubileuszem 50-lecia pracy twórczej Pagaczewskiego (1983) czy wreszcie po śmierci pisarza w 1984 roku. Utrwalił się wówczas pozytywny obraz zarówno osoby Pagaczewskiego, jak i jego pisarstwa. Po 1989 roku wizerunek ten w jakimś stopniu ewoluował, ponieważ krytycy zaczęli odkrywać związki między cyklem a rzeczywistością polityczną Polski Ludowej. Porwanie Baltazara Gąbki zostało uznane za świadectwo epoki, przejaw „gry z komunizmem”, zaś sam Pagaczewski zyskał w prasie opinię kontestatora totalitaryzmu.

Bibliografia

Babulewicz K. L., Muzyka Tadeusza Kocyby do serialu „Porwanie Baltazara Gąbki”, „Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ” 2019, nr 3, s. 99–118.

Bartelski L. M., Polscy pisarze współcześni 1939–1991. Leksykon, Warszawa 1995, s. 308–309. Dunin-Wąsowicz Paweł, Fantastyczny Kraków, Warszawa 2013.

Kolbuszewski J., Współczesne nekrologi pożegnalne, „Etnolingwistyka” 1997–1998, nr 9/10, s. 193–210.

Kowalewska U., Rola polskich serii książkowych na przykładzie serii Państwowego Wydawnictwa „Iskry” w latach 1956–1992, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 2009, nr 15.

Kruszyńska A., Trylogia Stanisława Pagaczewskiego w kontekście kultury popularnej, „Literatura i Kultura Popularna” 2009, t. XV, s. 51–53.

Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny N–Ż, t. red. J. Krzyżanowski i in., Warszawa 1985.

Ługowska J., Dzieje smoka wawelskiego przez Stanisława Pagaczewskiego opowiedziane, [w:] Kraków mityczny. Motywy, wątki, obrazy w utworach dla dzieci i młodzieży, red. A. Baluch, M. Chrobak, M. Rogoż, Kraków 2009, s. 139–149.

Papuzińska J., Cenzura i poza nią, [w:] eadem, Mój bajarz odnowiony. Studia i szkice o literaturze młodzieżowej, Warszawa 2014; s. 123–133.

Pietrzkiewicz I., Rogoż M., Prewencyjne ingerencje cenzorskie w „Tygodniku Powszechnym” na przełomie lat 40. i 50. „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2011, z. 1–2.

Rogoż M., Polska literatura dla dzieci i młodzieży w okowach cenzury. Oceny wydawnicze książek z lat 1948–1956, „Roczniki Biblioteczne” 2012, nr 56, s. 55–81.

Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, wyd. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław–Warszawa–Kraków 2002.

Stępień M., Kartki z dziejów Koła Polonistów Uniwersytetu Jagiellońskiego w świetle materiałów archiwalnych z lat 1918–1939, [w:] idem, Między literaturą a polityką. Rozprawy i szkice z życia literackiego XX wieku, Kraków 2012, s. 37–46.

Talko Leszek K., Vesely Karol, Królowie bajek. Opowieść o legendarnym studiu filmów rysunkowych, Wołowiec 2020.

Zamorska-Przyłuska E., Przewodnik literacki po Krakowie i województwie małopolskim, Kraków 2010.

[b.a.] Kronika, „Życie Literackie” 1984, nr 25, s. 15.

[b.a.] Zmarli, „Przekrój” z 17 VI 1984, s. 2.

[b.a.] „Order Uśmiechu” dla S. Pagaczewskiego, „Echo Krakowa” 1978, nr 156, s. 2.

Bochnak A., Julian Pagaczewski, „Prace Komisji Historii Sztuki PAU” 1939–1946, t. VIII, s. 225–232;

Dolna J., Szpieg z Krainy Deszczowców u cenzora, „Gazeta Krakowska” z 3 VI 2016, s. 16.

Florkowscy M. i M., Ludwik Zarewicz. Miłośnik Krakowa i przyjaciel Kamedułów, Kraków 2014.

Hartwig-Sosnowska J., Tęsknota za księstwem Kraka, „Nowe Książki” 1979, nr 14.

Legutko Piotr, Pisarz z Krainy Deszczowców, „Gość Niedzielny” 2016, nr 20, s. 64–65.

Lohman J., Pagaczewscy, „Kraków. Magazyn Kulturalny” 1984, nr 3 s. 48–50.

[M.K.] Zmarł Stanisław Pagaczewski, „Dziennik Polski” 1984, nr 135, s. 2; Zmarł S. Pagaczewski, „Echo Krakowa” 1984, nr 114, s. 2.

Maciejczyk K., Urzędniczych perypetii Baltazara Gąbki i jego pomysłodawcy ciąg dalszy, [on-line:] https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/krakow/urzedniczych-perypetii-baltazara-gabki-i-jego-pomyslodawcy-ciag-dalszy – 23.07.2023.

Maciejowski A., Karrrrramba, czyli jak powstawała niezapomniana Kraina Deszczowców, dodatek „Kraków” do „Dziennika Polskiego” 2016, nr 123.

Nyczek T., Baltazar Gąbka i komuniści, „Magazyn z Książkami”, dodatek do „Gazety Wyborczej” 2002, nr 62, s. 36.

Olech J., Kuroń i Michnik w Krainie Deszczowców, „Tygodnik Powszechny” 2002, nr 14, s. 13.

Pagaczewska-Białczyńska A., Stanisław Pagaczewski, „Kraków”, dodatek do „Gazety Wyborczej” 2014, nr 135, s. 6.

Pagaczewski S., Jak zostałem pisarzem, „Kierunki” 1973, nr 33.

Polewska A., Trochę jak smok wawelski, [on-line:] https://www.dobreksiazkimag.pl/?p=33304 – 23.07.2023).

Radłowska R., Smok Wawelski, „Kraków”, dodatek do „Gazety Wyborczej” 2016, nr 158, s. 6–7.

Radłowska R., Karramba! Pagaczewski na patrona, „Kraków”, dodatek do „Gazety Wyborczej” 2017, nr 100, s. 2.

Radzik A., Profesor Ernest Till (1846–1926). W stu sześćdziesięciolecie urodzin i osiemdziesięciolecie śmierci, „Palestra” 2006, nr 3-4, s. 125–132.

Skotnicka G., Profesor Gąbka po raz drugi, „Nowe Książki” 1976, nr 9.

Stanisław Pagaczewski, „Ziemia Ciężkowicka” 2000, nr 11, s. 11.

Stanisław Pagaczewski – twórca serdeczny, „Gazeta Krakowska” 1984, nr 136, s. 1.

Stanisław Pagaczewski: Pisarz z Krainy Deszczowców; wywiad z Grzegorzem Leszczyńskim przeprowadzony przez Katarzynę Szczerbowską, „Rzeczpospolita” 2016, nr 159, s. 26–27.

Szczerba J., Co krok, to smok, „Duży Format”, dodatek do „Gazety Wyborczej” 2002, nr 136, s. 20.

Turnau G., Baltazar Gąbka w Krainie Szczęścia, „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 37, s. 20.

Warzecha A., Baltazar Gąbka znowu w podróży, „Dziennik Polski” 1978, nr 136, s. 3 i 7.

Warzecha A., Dziś portret – w środę spotkanie, „Dziennik Polski” 1983, nr 55, s. 6.

Wręczenie Nagrody Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży. Gratulacje od Edwarda Gierka, „Życie Warszawy” 1978, nr 152, s. 2.

Wyczesany J., Z Mokrzysk w świat. Pagaczowie vel Pagaczewscy – chłopi – mieszczanie – uczeni – artyści, „Brzeski Magazyn Informacyjny” 2013, nr 1, s. 22.

Radłowska R., Stanisław Pagaczewski patronem ronda przy moście Wandy, [on-line:] https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,21882652,stanislaw-pagaczewski-patronem-ronda-przy-moscie-wandy.html – 23.07.2023.

Ogórek P., Kraków. Spór o nazwę ronda im. Pagaczewskiego. Radny Wantuch chce ronda im. Szpiega z Krainy Deszczowców, [on-line:] https://gazetakrakowska.pl/krakow-spor-o-nazwe-ronda-im-pagaczewskiego-radny-wantuch-chce-ronda-im-szpiega-z-krainy-deszczowcow/ar/13563952 – 23.07.2023.

Gawryluk B., Zapach siana i nasion palmowych, [on-line:] https://www.radiokrakow.pl/audycje/setna-rocznica-urodzin-stanislawa-pagaczewskiego, audycja radiowa z 2007 – 23.07.2023.

Karpacz-Oboładze E., Stanisław Pagaczewski – pisarz z Krainy Deszczowców, [on-line:] https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2769439,cenzura-w-krainie-deszczowcow-swiaty-stanislawa-pagaczewskiego, audycja radiowa z 2020 – 23.07.2023.

https://www.encyklopedia.ciezkowice.pl/pl/haslo,119,00129,postacie – 23.07.2023.

http://kody.miastoliteratury.pl/b/stanislaw-pagaczewski-1 – 23.07.2023.

https://www.empik.com/go/baltazar-gabka – 23.07.2023).

https://akademia.at.edu.pl/2023/06/21/kolejny-nasz-wykladowca-z-wyjatkowym-wyroznieniem/ – .

https://bialczynski.pl/klan-czyli-zadruga/o-mnie/kilka-zdjec-i-garsc-szczegolow/ – 23.07.2023.

https://bialczynski.pl/2018/04/30/sielskie-zycie-w-dworze-tillow-w-uhercach-czesc-3/ – 28.03.2023.

https://bialczynski.pl/klan-czyli-zadruga/ernest-till-1846-1926-profesor-prawa-we-lwowie-i-dwie-adolfiny-till/ – 28.03.2023.

http://www.sobieski.krakow.pl/slawni-absolwenci/ – 4.04.2023.